....ถ้าพูดถึงชื่อชมนาด(ชำมะนาด) เราว่าคนส่วนมากมักจะไม่รู้จัก บางคนอาจเคยได้ยินชื่อมาบ้างแต่ก็เลือนลางจนจำไม่ได้ว่าเป็นชื่อของสิ่งใด แต่ถ้าคนที่สนใจต้นไม้หอม หรือเคยอ่านพวกวรรณคดีไทย ก็มักพบเจอชื่อของชมนาดและตกหลุมรักต้นไม้หอมต้นนี้ในทันที
ชมนาด หรือจะเรียกอีกชื่อว่า ต้นข้าวใหม่ เป็นไม้พุ่มกึ่ง(รอ)เลื้อย คือแรกๆที่ยังเป็นเด็กจะมีลักษณะเป็นพุ่มเหมือนเด็กอ้วนกลมๆน่ารัก พอเริ่มเติบโตขึ้นจึงขยายกิ่งก้านแขนขาไปเพื่อเหยียดกาย ชมนาดเป็นพืชในตระกูลเดียวกับ โมก ลั่นทม ลำต้นของชมนาดจึงมีลักษณะเหนียวมียางซึ่งมีน้ำในลำต้นมาก แขนขาที่ยืดยาวนั้นเราจึงต้องสร้างฐานไม้หลักให้เค๊าได้พาดรองรับน้ำหนักของตนเอง เมื่อร่างกายเค๊าเติบโตเป็นพุ่มพอประมาณจึงเริ่มออกดอกขาวลมุนส่งกลิ่นหอมฟุ้ง....กลิ่นเหมือนข้าวใหม่ของฤดูกาลและนำไปหุง จึงได้ชื่อเรียกตามลักษณะกลิ่นของเค๊าเช่นนั้น
ชมนาด หรือข้าวใหม่ เป็นพืชที่ไม่ได้ต้องการน้ำมาก แต่ต้องการน้ำบ่อย ประมาณว่าฉันคอแห้งตลอด...ขอจิบน้ำหน่อยได้ไหม
ก็ด้วยใบที่หนา ลำต้นที่อวบน้ำ เค๊าเลยต้องกระหายน้ำตลอดเวลา เราว่าเป็นวิธีการแสดงออกที่ออดอ้อนคนเลื้ยงที่น่ารักไปในอีกแบบหนึ่ง ในเวลาซึ่งเค๊าออกดอก ส่งความหอมมาเป็นกำนัลให้กับเรา ความเหงาหรือความหงุดหงิดใจใดๆก็เหมือนจะมลายหายไปได้ในทันทีที่เวลาเค๊าเบ่งบาน สมัยก่อนจึงไม่น่าแปลกใจที่วรรณคดีไทยหลายเรื่องจะเอ่ยถึงต้นไม้หอมชนิดนี้ เพราะชมนาด เป็นดอกไม้ที่ผู้คนมักจะนำไปทำบุญที่วัดด้วยเหตุผลที่เป็นสิริมงคล และคุณลักษณะที่โดดเด่นของดอกที่ขาวสะอาดสวย และกลิ่นหอมอันเป็นตัวแทนคุณค่าของข้าวที่เป็นอาหารหลักของคนไทย ทั้งยังเอาดอกนั้นมาอบเพื่อทำข้าวแช่ และเครื่องหอมประเภท น้ำอบ แป้งร่ำ
ชมนาด หรือดอกข้าวใหม่ ไม้เลื้อยที่ไม่มีสีสรรที่สะดุดตาอะไร.....
แต่ลมุนละไมไปด้วยกลิ่นหอม ที่หาไม่ได้จากไม้งามพรรณอื่น
จรุงกลิ่นมาเลิศล้วน บุหงาหอม ระเหยฤๅ
ชะมะนาดพุทธชาดพยอม ยั่งร้อย
ไป่เพลินเท่าเพลินถนอม พจะนาค นิพนธ์พี่
ยิ่งระจิตยิ่งจิตชะม้อย มิ่งมื้อ กระหือเหิม
โคลงลิลิตมหามงกุฎราชคุณานุสรณ์ : กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์
ทุกคนต้องการความรัก
